Badanie HAZOP jest badaniem stosowanym w celu identyfikacji źródeł zagrożeń i analizy możliwych zdarzeń awaryjnych w kontekście zarządzania ryzykiem procesowym instalacji przemysłowych. Z angielskiego HAZOP oznacza Hazard and Operability Studies, a więc studium zagrożeń i zdolności operacyjnych. Przeprowadzenie badania jest zalecane zarówno na etapie tworzenia projektów procesowych, jak i eksploatacji oraz modernizowania instalacji przemysłowych. Gzie i kiedy konkretnie stosuje się analizę HAZOP i jak wygląda raport z przeprowadzonej analizy?

Czym są badania HAZOP?

Badania HAZOP (Hazard and Operability Studies) mogą być wykonane w kontekście dowolnych instalacji przemysłowych z różnych gałęzi przemysłu w celu uzyskania szczegółowego raportu analizy uwzględniającego zagrożenia, jakie mogą wystąpić w obrębie badanej instalacji na etapie jej użytkowania.

Celem przeprowadzenia tego typu badań jest nie tylko zweryfikowanie potencjalnych zagrożeń, ale także opracowanie scenariuszy awaryjnych i zaleceń, dzięki którym instalacja będzie użytkowana na odpowiednim, zakładanym poziomie bezpieczeństwa.

Jednym z podstawowych elementów badania HAZOP i jednocześnie ich cechą charakterystyczną jest przeprowadzana w ramach badania sesja analityczna realizowana przez zespół składający się z projektantów i użytkowników instalacji, w tym:

• technologa,
• mechanika,
• automatyka,
• elektryka

oceniających sprawność, potencjalne ryzyko oraz stosowane zabezpieczenia dla poszczególnych elementów całej instalacji. Badania HAZOP zostały unormowane poprzez wprowadzenie standardu IEC 61882:2016 „Badania zagrożeń i zdolności do działania – przewodnik zastosowań”. Norma ta jest bardzo ogólna ze względu na możliwość dostosowania metodyki analizy do specyficznych potrzeb danej organizacji.

Jak przeprowadzane jest badanie HAZOP i kto powinien je wykonać?

Badania HAZOP przeprowadzane są interdyscyplinarnie, co pozwala na zweryfikowanie sprawności i poziomu bezpieczeństwa instalacji przemysłowych z perspektywy różnych jej elementów i potencjalnych zagrożeń. Badanie HAZOP powinno być zastosowane na etapie tworzenia projektu procesowego – już na jego poziomie należy przeprowadzić pełną identyfikację potencjalnych problemów operacyjnych i zasugerować stosowanie dodatkowych środków ochronnych podwyższających poziom bezpieczeństwa użytkowania instalacji).

Analizę HAZOP można i należy zlecić dodatkowo w trakcie eksploatacji oraz modernizacji instalacji przemysłowych – ocena sprawności wszystkich komponentów podczas ich pracy i w zadanym środowisku pozwala dokładniej ocenić ryzyko, zidentyfikować i przygotować scenariusze możliwych stanów awaryjnych oraz wskazać działania zapobiegawcze realistyczne do wdrożenia w określonym środowisku pracy.

Metodyka przeprowadzania badania HAZOP nie jest określona całkowicie w obowiązującej normie IEC 61882 ze względu na możliwe dopasowanie metodyki analizy do konkretnych potrzeb organizacji. Ogólnie jednak badania HAZOP bazują na założeniu, że niepożądane skutki pojawiają się w wyniku odchyleń od założeń projektowych i tym samym sama analiza HAZOP opiera się na identyfikacji takich odchyleń w obrębie analizowanych parametrów. Badanie powinno być wykonane w ramach każdej instalacji przemysłowej, z reguły na etapie powstawania projektu procesowego oraz przynajmniej jednorazowo na etapie użytkowania instalacji. Dodatkowo, badanie HAZOP będzie kluczowe przy wprowadzaniu modyfikacji do instalacji.

Raport z analizy HAZOP – najważniejsze elementy

Podstawowym zadaniem badania HAZOP, a tym samym celem tworzonego na jego podstawie raportu jest opracowanie rekomendacji i wniosków dotyczących środków ochrony możliwych do zastosowania w projekcie technologicznym instalacji. W raporcie pojawią się informacje o wszelkich wykrytych nieprawidłowościach i niezgodnościach z projektem, a także możliwych do zastosowania środków zapobiegawczych.

Dla każdego przeanalizowanego parametru podaje się wykryte odchylenie, jego przyczynę, skutki, zastosowane zabezpieczenie, a także szacowane ryzyko (analiza ryzyka).

Badania HAZOP pozwalają zwiększyć bezpieczeństwo użytkowania instalacji przemysłowych i poprawić zdolności operacyjne przedsiębiorstw korzystających z danej instalacji. Wielokrotnie zdarza się, że dzięki badaniu HAZOP inwestor ma wpływ na finalny projekt instalacji realizowanej na jego potrzeby, czy to na poziomie projektu, użytkowania czy późniejszej modyfikacji instalacji i jej elementów. Ograniczenie ryzyka poprzez jego prawidłowe zidentyfikowanie z pomocą badań HAZOP daje też szansę na spore oszczędności przy inwestycji w nowe instalacje – koszt wprowadzania ewentualnych zmian i udoskonaleń rośnie wraz ze wzrostem skomplikowania instalacji, dlatego ważne jest aby wszelkie możliwe ryzyko było przeanalizowane już na etapie projektu i nie stwarzało zagrożenia czy opóźnień w przyszłym użytkowaniu instalacji.